Στη μνήμη της πρόσφατης ιστορίας της μετανάστευσης στην Ιταλία, ορόσημο παραμένουν οι εικόνες των Αλβανών που έφτασαν στις αρχές Μαρτίου 1991 με φορτηγίδες και εμπορικά πλοία προς τις ακτές της Απουλίας. Σε λίγες ώρες, στις 7 Μαρτίου εκείνης της χρονιάς, χιλιάδες άνθρωποι αποβιβάστηκαν στο λιμάνι του Μπρίντιζι, αιφνιδιάζοντας την πόλη και ολόκληρη τη χώρα. Περισσότερα από τριάντα χρόνια αργότερα, ο Αλβανός Πρωθυπουργός Έντι Ράμα αναφέρθηκε τη Δευτέρα σε αυτή τη μαζική έξοδο για να δικαιολογήσει τη συμφωνία που μόλις υπεγράφη με την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι για την κατασκευή δύο κέντρων αναγνώρισης στο αλβανικό έδαφος και την απέλαση μεταναστών. μετανάστες που διασώθηκαν στη Μεσόγειο από τις ιταλικές αρχές.
«Δεν νομίζω ότι στα χρόνια που μπορούμε να προβλέψουμε εδώ θα είμαστε σε θέση να πληρώσουμε το χρέος προς την Ιταλία, τον ιταλικό λαό, τους ιταλικούς θεσμούς, για όσα έχουν κάνει για εμάς από την πρώτη μέρα που φτάσαμε. τις ακτές μας. καταφύγετε από την κόλαση, μπορείτε να φανταστείτε μια καλύτερη ζωή. Αυτό το χρέος δεν μπορεί να πληρωθεί. Αν καλέσει η Ιταλία, η Αλβανία είναι εκεί», είπε ο Ράμα την ίδια στιγμή με τη Μελόνι στη Ρώμη.
Αλλά είναι ακριβώς η ανάμνηση αυτού που συνέβη τη δεκαετία του 1990 που κάνει τη Σάρα Πρεστιάννη, εμπειρογνώμονα μετανάστευσης και διευθύντρια υπεράσπισης της οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων EuroMed Rights, να ορίζει τη συμφωνία ως «ιστορικό παράδοξο». «Έτσι η Ιταλία τους καλωσόρισε, δεν ζήτησε από τρίτη χώρα να αναθέσει σε υπεργολαβία την υποδοχή των αιτούντων άσυλο. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα ιστορικό παράδοξο: η Αλβανία θέλει να ευχαριστήσει την Ιταλία για ό,τι έχει κάνει, με όλους τους περιορισμούς της. Ενώ σήμερα η Αλβανία βοηθά την Ιταλία να μην υποδεχτεί αυτούς τους ανθρώπους. Μια ιστορική αντίφαση», λέει ο Prestianni, ο οποίος πιστεύει ότι το πρωτόκολλο θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα «επικίνδυνο προηγούμενο» στην ΕΕ.
Σε τι συνίσταται η συμφωνία;
Ένα από τα προβλήματα με τη συμφωνία που ανακοινώθηκε τη Δευτέρα (και η οποία σφυρηλατήθηκε τον Αύγουστο όταν η Μελόνι έκανε ένα ταξίδι έκπληξη στην Αλβανία, όπου πέρασε μέρος των διακοπών της) είναι ακριβώς ο τρόπος με τον οποίο έγινε γνωστή. «Η ανακοίνωση της συμφωνίας με την Αλβανία έγινε ως συνήθως σε συνέντευξη Τύπου χωρίς να παρουσιαστεί το κείμενο. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το ιταλικό Σύνταγμα που προβλέπει ότι κάθε διεθνής διπλωματική συμφωνία πρέπει να δημοσιεύεται», υπογραμμίζει ο Prestianni.
Στην κοινή ομιλία με τον Ράμα, ο Ιταλός πρωθυπουργός παρουσίασε το «μνημόνιο συνεννόησης» και περιέγραψε ποιες θα ήταν οι γενικές γραμμές του σχεδίου, για το οποίο δεν είναι γνωστές περισσότερες λεπτομέρειες. «Η συμφωνία προβλέπει ότι η Αλβανία θα δώσει στην Ιταλία τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει ορισμένες περιοχές της αλβανικής επικράτειας στις οποίες η Ιταλία θα μπορέσει να χτίσει, με έξοδα και υπό τη δικαιοδοσία της, δύο δομές στις οποίες θα εγκαταστήσει κέντρα διαχείρισης παράτυπων μεταναστών. Οι δομές αυτές θα μπορούν αρχικά να φιλοξενήσουν έως και 3.000 άτομα, τα οποία θα παραμείνουν σε αυτά τα κέντρα για όσο χρόνο χρειάζεται για να ολοκληρωθούν γρήγορα οι διαδικασίες διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου και, ενδεχομένως, επαναπατρισμού», είπε η Μελώνη.
Τα δύο κέντρα, τα οποία αναμένεται να λειτουργήσουν από την ερχόμενη άνοιξη και τα οποία θα χρηματοδοτηθούν εξ ολοκλήρου από την Ιταλία, θα έχουν από κοινού χωρητικότητα έως και 3.000 θέσεων. Η ιταλική κυβέρνηση εκτιμά ότι μπορεί να διαχειριστεί μια ροή περίπου 36.000 μεταναστών ετησίως. Το ένα θα ανοίξει στο λιμάνι Shengjin, 70 χιλιόμετρα βόρεια των Τιράνων, και θα χρησιμεύσει ως κέντρο αναγνώρισης και αρχικής υποδοχής για τους αιτούντες άσυλο. Ένα άλλο θα κατασκευαστεί στην περιοχή Gjader, στη βορειοδυτική Αλβανία και θα είναι κέντρο επαναπατρισμού.
Σε ποιους θα ισχύει;
Η συμφωνία δεν θα ισχύει, σύμφωνα με τη Μελώνη, για ανηλίκους, εγκύους και «άλλες ευάλωτες περιπτώσεις». Επιπλέον, σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσιεύονται στον ιταλικό Τύπο, το πρωτόκολλο δεν θα ισχύει για όλους τους μετανάστες που αποβιβάζονται στις ακτές, αλλά μόνο για όσους διασώθηκαν από τις ιταλικές αρχές (Ναυτικό και Guardia di Finanza), επομένως οι μετανάστες εξαιρούνται επίσης από αυτούς που διασώθηκαν από ΜΚΟ.
Ένα από τα άγνωστα είναι πώς θα πραγματοποιηθεί αυτό που στην πράξη αποδεικνύεται «επιλεκτική προσγείωση», κάτι που έχει ήδη θίξει στο παρελθόν ο υπουργός Εσωτερικών, Ματέο Πιαντεντόζι, δεδομένης της ανάκαμψης των αφίξεων στις ιταλικές ακτές. Η ταχεία διαδικασία που προβλέπεται από πρόσφατο διυπουργικό διάταγμα που εγκρίθηκε από την ιταλική κυβέρνηση θα ισχύει για άτομα που θα απελαθούν στην Αλβανία, η οποία ορίζει τη μέγιστη διάρκεια κράτησης ενός αιτούντος άσυλο στα καθορισμένα κέντρα, που ονομάζονται «Κέντρα». στις 28 ημέρες των διαδικασιών Επιτάχυνση των Συνόρων».
Τι νομικά προβλήματα περιλαμβάνει;
«Η Ιταλία αναθέτει σε εξωτερικούς συνεργάτες τη διαδικασία ασύλου. Και προκύπτουν πολλά ερωτήματα: τι συμβαίνει με όσους αποκτούν καθεστώς πρόσφυγα ή διεθνή προστασία; Τι συμβαίνει με όσους έχουν απορριφθεί το αίτημά τους για άσυλο, καθώς γνωρίζουμε ότι πολλοί δεν απελαύνονται αυτή τη στιγμή επειδή δεν υπάρχουν συμφωνίες επανεισδοχής με τις χώρες καταγωγής τους. Χωρίς να έχουμε ακόμη κείμενο, μια πρώτη γενική παρατήρηση δείχνει ότι πρόκειται για μια συμφωνία με πολλές ασάφειες, που ανοίγει σενάρια συστηματικών παραβιάσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Είναι σαφές ότι η αρχή του ασύλου παραβιάζεται επειδή ουσιαστικά το άσυλο ανατίθεται σε τρίτους», λέει ο Πρεστιάννη. «Ένα ταμπού έχει σπάσει και ο κίνδυνος είναι να δημιουργηθεί προηγούμενο για ένα επικίνδυνο μοντέλο», προσθέτει.
Για τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα η συμφωνία «αντιπροσωπεύει μια νέα επίθεση στο δικαίωμα στο άσυλο» και «πηγαίνει ένα βήμα πέρα από τις συμφωνίες εξωτερίκευσης των συνόρων που έχουν υπογράψει η ιταλική κυβέρνηση ή οι ευρωπαϊκοί θεσμοί τα τελευταία χρόνια με την Τουρκία, τη Λιβύη και την Τυνησία».
«Ο στόχος δεν είναι πλέον απλώς να αποθαρρύνονται οι αναχωρήσεις, αλλά να αποτρέπεται ενεργά η ασφαλής και γρήγορη πρόσβαση των ανθρώπων που διαφεύγουν και των διασωθέντων στη θάλασσα στην ευρωπαϊκή επικράτεια, αποφεύγοντας έτσι τις υποχρεώσεις προστασίας και διάσωσης που ορίζονται από το διεθνές δίκαιο και τις ευρωπαϊκές συμβάσεις», διαβάζουμε στο μια σημείωση. ανακοίνωση της ΜΚΟ την Τρίτη. «Η άρνηση πρόσβασης στο ιταλικό έδαφος, η εξωεδαφική επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου, η εφαρμογή ταχειών διαδικασιών στα σύνορα και η κράτηση ατόμων σε τρίτη χώρα αντιπροσωπεύουν μια νέα επίθεση στο δικαίωμα στο άσυλο».
Η οργάνωση SOS Mediterranee συμμετείχε επίσης στην κριτική και κατήγγειλε την Τρίτη ότι η Meloni «μιμείται το μοντέλο του Ηνωμένου Βασιλείου στη Ρουάντα» και ότι το πρωτόκολλο επιδιώκει να «αποφύγει τις ευθύνες της Ιταλίας» όσον αφορά το άσυλο. Από τότε που ανακοινώθηκε η συμφωνία τη Δευτέρα, υπήρξαν πολλές αναφορές στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο ενέκρινε την αποστολή αιτούντων άσυλο στη Ρουάντα πέρυσι. Το σχέδιο εξακολουθεί να έχει σταματήσει από τη δικαιοσύνη.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από την Ιταλία «λεπτομερείς» πληροφορίες για τη συμφωνία, για τις οποίες η Ρώμη είχε ενημερώσει τις Βρυξέλλες πριν από την ανακοίνωση. «Είμαστε σε επαφή με τις ιταλικές αρχές γιατί πρέπει να δούμε τις λεπτομέρειες και να ζητήσουμε να λάβουμε λεπτομερείς πληροφορίες για αυτό το είδος συμφωνίας», δήλωσε η εκπρόσωπος Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Anitta Hipper, στην καθημερινή της συνέντευξη Τύπου στις Βρυξέλλες την Τρίτη. . Ο Χίπερ επέμεινε στην ανάγκη να «καταλάβουμε την ιταλική υπόθεση πριν» κάνοντας μια δήλωση. Η ιταλική εφημερίδα Η εκτύπωση Την Τρίτη έκανε λόγο για «εκνευρισμό» στις Βρυξέλλες για μια συμφωνία για την οποία ενημερώθηκε την τελευταία στιγμή η Επιτροπή.
Σε τι διαφέρει αυτή η συμφωνία από εκείνη που ενέκρινε η ΕΕ με την Τυνησία;
Σύμφωνα με τον Πρεστιάννη, η διαφορά σε σχέση με το μνημόνιο που υπογράφηκε τον Ιούλιο είναι ότι «με την Τυνησία ο έλεγχος των συνόρων ανατίθεται σε εξωτερικούς συνεργάτες. Παρά τη βία που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι μετανάστες από την υποσαχάρια χώρα, οι οποίοι εκδιώκονται στα σύνορα με τη Λιβύη και την Αλγερία, ο έλεγχος των συνόρων ανατίθεται σε εξωτερικούς συνεργάτες, η ικανότητα της Τυνησίας ενισχύεται με την παροχή κεφαλαίων και περιπολικών και ενισχύει την ικανότητα απέλασης, σε αυτή την περίπτωση , Τυνήσιοι πολίτες στην Τυνησία. Στην περίπτωση της συμφωνίας με την Αλβανία αφορά την εξωτερική ανάθεση ασύλου. Δηλαδή, η Ιταλία γεωγραφικά αναθέτει σε τρίτο έδαφος τη διαδικασία ασύλου που πρέπει να διεξαχθεί στο ιταλικό έδαφος».