Ίσως να μην υπήρξε ποτέ τόση δημοσιότητα για κάτι με τόσο ελκυστικό όνομα όπως Ψήφισμα της Εθνικής Επιτροπής Αξιολόγησης Ερευνητικής Δραστηριότητας με το οποίο δημοσιεύονται τα συγκεκριμένα κριτήρια που έχουν εγκριθεί για κάθε έναν από τους τομείς αξιολόγησης. Αλλά σε αυτό το έγγραφο, που δημοσιεύεται κάθε χρόνο από την Aneca (ο οργανισμός που είναι αρμόδιος για την αξιολόγηση της ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας των καθηγητών) αναγνωρίζει τις εξάχρονες ερευνητικές περιόδους (εξάχρονη περίοδος, που εγγυάται στον ερευνητή ένα οικονομικό επίδομα και του επιτρέπει να ευδοκιμήσει στον ακαδημαϊκό χώρο ), μεγάλο μέρος του κλειδιού για την αλλαγή της επιστήμης βρίσκεται σε μια ποσοτική σπείρα που προκαλεί δυσλειτουργία και μειώνει την ποιότητα της έρευνας.
Ο νέος διευθυντής της Aneca είχε υποσχεθεί να το κάνει σε ερευνητές και πανεπιστήμια αποστασιοποιημένα «από τη δικτατορία του έγγραφα” που διέπει το σύστημα παραγωγής επιστήμης. Του επίφοβου (και μισητού) Impact Factor των περιοδικών. Το σχέδιο ψηφίσματος δημοσιεύτηκε τελικά τη Δευτέρα και τέθηκε επίσης σε δημόσια διαβούλευση για πρώτη φορά (μέχρι τις 19 Νοεμβρίου). Και προχωρά προς αυτή την αλλαγή, παραδεχόμενος νέες μορφές και νέα μέσα ως αναγνωρίσιμα ερευνητικά πλεονεκτήματα πέρα από το άρθρο. Όπως ήδη αναφέρθηκε σε διάταγμα του 1994, ξεχασμένο πλέον.
Το κείμενο αναφέρει: «Το φάσμα των συνεισφορών και των πιθανών μεθόδων διάδοσης που μπορούν να δικαιολογήσουν μια ερευνητική δραστηριότητα κατά την περίοδο που αξιολογήθηκε διευρύνεται (…). Και παραθέτει τα νέα πιθανά στηρίγματα: «Εκδόσεις, πατέντες, εκθέσεις, μελέτες, απόψεις, τεχνικά έργα, καλλιτεχνικά έργα, εκθέσεις, αρχαιολογικές ανασκαφές, καταλογογράφηση κ.λπ.». Η Aneca προσθέτει ότι, «δεδομένης της γενικής κατάστασης της επιστήμης στην Ισπανία (…) τα σύνολα δεδομένων, οι μεθοδολογίες και ο κώδικας των εφαρμογών υπολογιστών που αναπτύχθηκαν μπορούν να δικαιολογήσουν την ερευνητική δραστηριότητα».
Αυτό σημαίνει ότι η Aneca θα σταματήσει την αξιολόγηση επιστημονικών άρθρων αποκλειστικά αξιοκρατικά, όπου μόνο το εκδοτικό περιοδικό λαμβάνεται υπόψη ως δείκτης ποιότητας του άρθρου. χαρτί υπό αμφισβήτηση. Το σύστημα ήταν ήδη έτσι, αλλά με τα χρόνια έχει περιοριστεί ώστε να εστιάζει αποκλειστικά σε περιοδικά (πιο βολικό για τον αξιολογητή, ο οποίος έπρεπε μόνο να δει πού είχε δημοσιευτεί ένα άρθρο για να το αξιολογήσει). Με αυτή τη νέα εντολή, που ζητήθηκε από την επιστημονική κοινότητα, η αξιολόγηση εναρμονίζεται με τη διαπίστευση στην πανεπιστημιακή έδρα, η οποία πλέον είναι ανοιχτή και σε Λογισμικόκαλλιτεχνική δημιουργία ή συνέδρια, μεταξύ άλλων νέων προσόντων.
«Γίνεται μια αναπροσαρμογή στον συνδυασμό ποιοτικών μεθόδων και ποσοτικών δεικτών που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση των συνεισφορών που παρουσιάζονται», αναφέρει το σχέδιο ψηφίσματος.
Μια άλλη καινοτόμος πτυχή της πρότασης της Aneca είναι ότι “τα αποτελέσματα της έρευνας (…) είναι διαθέσιμα σε ανοιχτή πρόσβαση, των οποίων η ελεύθερη και ανοιχτή πρόσβαση θα πρέπει να ενθαρρύνεται μέσω της ανάπτυξης θεσμικών ή θεματικών αρχείων ανοιχτής πρόσβασης, ιδιόκτητων ή κοινών .” “. Επί του παρόντος, εάν τα περιοδικά όπου δημοσιεύεται είναι ανοιχτής πρόσβασης, αυτό οφείλεται στο ότι ο ερευνητής έχει πληρώσει προηγουμένως. Αλλιώς πληρώνεις για να διαβάζεις. Αλλά συνήθως κάποιος πληρώνει, και μερικές φορές το κάνει δύο φορές. Στην Ισπανία, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι πάντα δημόσιο χρήμα. Είναι επίσης σύνηθες να δημοσιεύετε εργασίες σε αποθετήρια περιορισμένης πρόσβασης (όπως το ResearchGate ή το Academia)
Μεταξύ των καινοτομιών της φετινής πρότασης Aneca είναι επίσης η δημιουργία μιας νέας περιοχής γνώσης (τα έξι χρόνια χωρίζονται σε τομείς) που θα είναι διεπιστημονική για ερευνητικές δραστηριότητες πιο εγκάρσιου χαρακτήρα και που είναι δύσκολο να ενταχθούν σε συγκεκριμένη περιοχή.
Χωρίς ρήξη με το προηγούμενο
Αλλά το κείμενο δεν αντιπροσωπεύει ούτε ένα πλήρες διάλειμμα – οι περίοδοι αναζήτησης έξι ετών καλύπτουν μια περίοδο έξι ετών και οι κανόνες του παιχνιδιού δεν μπορούν να αλλάξουν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, σύμφωνα με τον Paneque – επομένως η ανάλυση διατηρεί επίσης την προηγούμενη δομή. : η δημοσίευση στα περιοδικά που το “επιστημονικό οικοσύστημα” έχει κρίνει πιο σχετικά (αυτά που αναφέρονται περισσότερο στον τομέα) συνεχίζει να αποτελεί από μόνη της πλεονέκτημα (το περιοδικό είναι που κάνει την εξέταση: μόλις δημοσιευτεί, υποτίθεται ότι το άρθρο είναι ποιότητας), ακόμα κι αν δεν θα είναι ακριβώς το ίδιο γιατί η δημοσίευση θα πρέπει να αιτιολογηθεί, όπως εξηγεί η βιβλιοθηκονόμος Amelia López σε αυτό το νήμα.
Ένα από τα κύρια προβλήματα που προκαλεί αυτή η μέθοδος, όπως προειδοποιούν οι ειδικοί εδώ και χρόνια, είναι η μετατόπιση που έχει υποστεί ο κλάδος τα τελευταία χρόνια: από το να πληρώνουν για να διαβάζουν, οι ερευνητές έχουν στραφεί στο να πληρώνουν για να δημοσιεύουν, κάτι που έχει δημιουργήσει μια αγορά για περιοδικά που δημοσιεύουν σχεδόν τα πάντα γιατί γι’ αυτούς η δημοσίευση είναι κέρδος. Σημαίνει επίσης ότι η έρευνα διεξήχθη απλώς για να δημοσιεύσει και να συγκεντρώσει αξία, όπως έχουν βρει ορισμένες μελέτες, χωρίς να φέρει τίποτα πραγματικά νέο στην επιστήμη.
Στα χνάρια της Ντόρας και της Κοάρα
Το κίνημα Aneca ακολουθεί τις τελευταίες διεθνείς συστάσεις, οι οποίες προτείνουν αλλαγές στον τρόπο αξιολόγησης της επιστημονικής παραγωγής. «Είναι σκόπιμο να ενσωματωθούν σε αυτήν την έκκληση οι κατευθυντήριες γραμμές του διεθνούς κινήματος για τη μεταρρύθμιση της αξιολόγησης της έρευνας, στο οποίο εντάχθηκε η Aneca φέτος το 2023 μέσω της προσχώρησής της στη Διακήρυξη του Σαν Φρανσίσκο για την αξιολόγηση της έρευνας (DORA) και τις συμφωνίες και Αρχές του Συνασπισμού για την Προηγμένη Αξιολόγηση Έρευνας (CoARA). Στους διαφορετικούς τομείς και υποτομείς αξιολόγησης, αυτό προσδιορίζεται, σύμφωνα με τους κανόνες που ισχύουν για κάθε επιστημονικό κλάδο, στο αίτημα για μια αφήγηση που αιτιολογεί τις ενδείξεις συνάφειας και επιπτώσεων κάθε συμβολής (ποιοτικές μέθοδοι), που υποστηρίζεται από υπεύθυνη χρήση ποσοτικών δεικτών», εξηγεί ο οργανισμός.
Το κείμενο προτείνει κάθε ερευνητής να δικαιολογήσει τον αντίκτυπο της συνεισφοράς του όταν αυτό συμβαίνει εκτός του οικοσυστήματος των παραδοσιακών περιοδικών. Και σε αυτά μάλιστα. Αυτή η πρακτική θα εφαρμοστεί προς το παρόν μέσω «έκτακτων εισφορών» που, όπως υποδηλώνει το όνομα, συνήθως πρέπει να είναι μικρές ή ειδικές, αλλά που φέτος –ή στη μεταβατική περίοδο στο νέο σύστημα– θα γίνουν δεκτές σε γενική βάση.
Η διαδικασία αξιολόγησης των προσόντων που παρουσιάζονται, με «κριτήρια και μεθοδολογίες ποιοτικής και ποσοτικής αξιολόγησης», θα λάβει ως αναφορά «την αφήγηση που παρέχεται από τον αιτούντα στις «ενδείξεις συνάφειας και αντίκτυπου» κάθε συνεισφοράς», εξηγεί το κείμενο. Και δίνει μερικά παραδείγματα: «Ο επιστημονικός αντίκτυπος της συνεισφοράς θα υπερασπιστεί μέσω των αναφορών που λαμβάνονται με βάση τα συμφραζόμενα, εξαιρουμένων των αυτοαναφορών, της διεθνούς προβολής της, των εθνικών ή διεθνών έργων που έχουν χρηματοδοτήσει την έρευνα ή που προέρχονται από αυτήν, των βραβείων που ελήφθησαν , μεταφράσεις της «όπερας, μεταξύ άλλων· ή/και τη συμβολή της εν λόγω συνεισφοράς στη δημιουργία σαφούς κοινωνικού αντίκτυπου, για παράδειγμα, μέσω συνεισφορών στο σχεδιασμό και την εφαρμογή δημόσιων πολιτικών, τη συμβολή στην ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών ή οποιαδήποτε άλλη πτυχή θεωρείται σχετική. Και συνιστάται η «υπεύθυνη χρήση ποσοτικών δεικτών (τυποποιημένοι βιβλιομετρικοί δείκτες, μεταξύ άλλων)», σε σχέση με το σύστημα περιοδικών.
Σύμφωνα με το προσχέδιο, το οποίο περιλαμβάνει ένα παράρτημα με διάφορους επεξηγηματικούς πίνακες του νέου συστήματος, θα επιτρέπονται οι κλασικές μετρήσεις παραπομπών, αλλά και οι μετρήσεις χρήσης και ανάγνωσης (όγκος λήψεων, προβολές ή επισκέψεις), επιρροής ή κοινωνικής υιοθέτησης ( αναφέρει σε εξωτερικούς ιστότοπους πηγές από τον ακαδημαϊκό κόσμο) και μετρήσεις κοινωνικής προβολής (διαδικτυακές κοινωνικές πλατφόρμες, “κατά προτίμηση ακαδημαϊκές και εξειδικευμένες”). Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι θα αξιολογηθεί η ανοιχτή διάδοση συνεισφορών ή η κοινή χρήση ακατέργαστων δεδομένων, μεθοδολογιών κ.λπ. «με ανοιχτό και διαφανή τρόπο».