Ο ύπνος γενικά γίνεται αντιληπτός ως μια περίοδος κατά την οποία το σώμα και το μυαλό βρίσκονται σε ηρεμία, σαν να είναι αποκομμένα από τον κόσμο. Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι μπορούν να αποκτήσουν πληροφορίες, να ανταποκρίνονται με χαμόγελα και χειρονομίες σε λεκτικά ερεθίσματα και να αλληλεπιδρούν σχεδόν σε όλα τα στάδια του ύπνου. Οι ερευνητές περιέγραψαν αυτούς τους κύκλους ανταλλαγής ως εξωτερικά παράθυρα. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Φύση.
Αν και μπορεί να φαίνεται οικείο επειδή ασκείται κάθε βράδυ, ο ύπνος είναι ένα πολύ περίπλοκο φαινόμενο. Ο ορισμός του δείχνει ότι η επίγνωση του περιβάλλοντος σταματά και δεν είναι δυνατόν να αντιδράσουμε στον έξω κόσμο, αλλά το όριο μεταξύ του ξυπνήματος και του ύπνου είναι πιο πορώδες από όσο φαίνεται. Για να το αποδείξουν αυτό, οι συγγραφείς της μελέτης ζήτησαν από 49 άτομα, 27 με ναρκοληψία -που αποκοιμιούνται ξαφνικά- και 22 χωρίς διαταραχές ύπνου, να πάρουν έναν υπνάκο. Ενώ κοιμόντουσαν παρακολουθούνταν με πολυυπνογραφικό εξοπλισμό που παρακολουθεί τη δραστηριότητα του εγκεφάλου και της καρδιάς, μαζί με τις κινήσεις των μυών και των ματιών. Τους ζητήθηκε να αντιδράσουν με ένα χαμόγελο ή ένα συνοφρυωμένο πρόσωπο εάν μπορούσαν να ακούσουν κατά τη διάρκεια του ύπνου. Κάποιες από τις λέξεις που είπαν είχαν νόημα και άλλες όχι. Τόσο η ομάδα των ναρκοληπτικών όσο και τα υγιή άτομα ακολούθησαν τις οδηγίες. Σε ορισμένες περιπτώσεις χαμογέλασαν με τις επινοημένες λέξεις και έκαναν μπερδεμένες χειρονομίες με τις πραγματικές και το αντίστροφο.
Η Delphine Odiette, ερευνήτρια γνωστικών νευροεπιστημών και συν-συγγραφέας της μελέτης, παραδέχεται ότι εξεπλάγη από τα αποτελέσματα: «Δεν πρέπει να μπορείτε να το κάνετε αυτό ενώ κοιμάστε». Αυτή η ικανότητα εμφανίζεται κατά διαστήματα, με ένα μοτίβο εγκεφαλικής δραστηριότητας που προβλέπει εάν ένα ερέθισμα θα ακολουθούσε μια απάντηση ή όχι, «σαν να ήταν άλλοτε ανοιχτό ένα παράθυρο για να αντιληφθεί τον έξω κόσμο και άλλοτε κλειστό». Αυτό δήλωσε ο νευροεπιστήμονας Lionel Naccache, ο οποίος συμμετείχε επίσης στη μελέτη Φύση ότι η έρευνα δείχνει ότι το ξύπνημα και ο ύπνος δεν είναι σταθερές καταστάσεις: «Αντίθετα, μπορούν να περιγραφούν ως ένα μωσαϊκό συνειδητών και φαινομενικά ασυνείδητων στιγμών».
Ο Odiette άρχισε να εξερευνά εξωτερικά παράθυρα μετά από ένα πείραμα που διεξήγαγε ο ίδιος και η ομάδα του στο οποίο μπόρεσαν να επικοινωνήσουν με άτομα που γνώριζαν ότι έβλεπαν όνειρα ενώ κοιμόντουσαν, γνωστά και ως διαυγείς ονειροπόλοι. Τους έκαναν ερωτήσεις και πήραν απαντήσεις μέσω των κινήσεων των ματιών και των μυών του προσώπου. Στην πιο πρόσφατη έρευνά τους συμπεριέλαβαν άτομα με ναρκοληψία, καθώς τείνουν να είναι διαυγείς ονειροπόλοι. Περίμεναν να αλληλεπιδράσουν μαζί τους, αυτό που προκάλεσε έκπληξη ήταν η ανταπόκριση από ανθρώπους που δεν πάσχουν από αυτή τη διαταραχή ή που δεν είναι συνήθως διαυγείς ονειροπόλοι.
Ο νευροψυχολόγος ύπνου Francisco Segarra περιγράφει την έρευνα ως «μια πολύ καλά σχεδιασμένη και ελεγχόμενη μελέτη» λόγω του τρόπου με τον οποίο μετρήθηκαν οι αντιδράσεις των υποκειμένων. Επισημαίνει ότι δεν είναι σαφές εάν είναι δυνατή η επεξεργασία πληροφοριών κατά τη διάρκεια μη ρηχού ύπνου. Τόσο στην πρώτη φάση, που είναι το όνειρο που ξέρουμε ως ξύπνημα, όσο και στη δεύτερη φάση, οι άνθρωποι που μελετήθηκαν αντέδρασαν με χαμόγελα και χειρονομίες.
Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι είναι δυνατό να αναπτυχθούν πρωτόκολλα επικοινωνίας με όσους κοιμούνται για να κατανοήσουν καλύτερα πώς αλλάζει η νοητική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του ύπνου. Κάνοντας αυτό, θα μπορούσαν να αρχίσουν να αναγνωρίζουν τα μέρη του εγκεφάλου που είναι ενεργά κατά την ανάπαυση και πώς σχετίζονται με τη συνείδηση. Η Oudiette εξηγεί ότι μια πιθανή εφαρμογή της ανακάλυψης είναι η πρόσβαση στις γνωστικές διαδικασίες του ύπνου, τόσο φυσιολογικές όσο και παθολογικές, και επισημαίνει περιπτώσεις αϋπνίας και υπνοβασίας.
Τα άτομα που ανέφεραν ότι δεν μπορούσαν να κοιμηθούν, βίωσαν φυσιολογικό ύπνο κατά τη διάρκεια της μελέτης. Ο ερευνητής του Ινστιτούτου Εγκεφάλου του Παρισιού πιστεύει ότι η ασυμφωνία μεταξύ του υποκειμενικού και του αντικειμενικού ύπνου των ατόμων με αϋπνία θα μπορούσε να εξηγηθεί «από μια μεγαλύτερη σύνδεση με τον έξω κόσμο». Περιέγραψε την υπνοβασία ως μια επιδεινωμένη εκδοχή αυτών των παραθύρων. Η υπόθεσή του είναι συνεπής, επισημαίνει, επειδή οι ήχοι συχνά πυροδοτούν επεισόδια υπνοβασίας.
Οι ειδικοί στον ύπνο προσπαθούν να ανακαλύψουν εάν είναι δυνατό να ενισχυθούν ορισμένοι τύποι μάθησης κατά την ανάπαυση. Αν και δεν είναι ο στόχος της μελέτης του Odiette, πιστεύει ότι θα μπορούσε να διερευνηθεί εάν η αποστολή χρήσιμων πληροφοριών σε άτομα που κοιμούνται κατά τη διάρκεια σύντομων περιόδων σύνδεσης με τον έξω κόσμο τους βοηθά να τις θυμούνται καλύτερα. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι στην πρώτη φάση του ύπνου μπορούν να μαθευτούν νέοι συσχετισμοί που μπορούν ακόμη και να επηρεάσουν τη συμπεριφορά, για παράδειγμα με τη μείωση του καπνίσματος μέσω αισθητηριακών ερεθισμάτων που επεξεργάζονται ασυνείδητα κατά την ανάπαυση.
Ο Segarra συμφωνεί ότι η ανακάλυψη μπορεί να παρέχει ενδείξεις και αντιπροσωπεύει “ένα περαιτέρω βήμα” στη διεύρυνση της κατανόησης των ονείρων, καθώς είναι ένα “πολύ άγνωστο” θέμα.
Μπορείτε να ακολουθήσετε EL PAÍS Υγεία και Ευημερία Σε Facebook, Χ ΚΑΙ Ίνσταγκραμ.