Όταν ήταν 36 ετών, ο Marc Gauthier, πολίτης του Μπορντό (Γαλλία), άρχισε να έχει προβλήματα κίνησης και συντονισμού, τρέμουλο και δυσκαμψία. Πολύ νωρίς διαγνώστηκε με Πάρκινσον. Στις αρχές του αιώνα έλαβε ένα διπλό εγκεφαλικό εμφύτευμα. Αφενός, εγκατέστησαν μια γεννήτρια ντοπαμίνης, βασικό νευροδιαβιβαστή στην οργάνωση της κίνησης, και ταυτόχρονα έναν διεγέρτη εν τω βάθει εγκεφάλου (DBS) στα βασικά γάγγλια, το τμήμα του εγκεφάλου που θα έπρεπε φυσικά να παράγει ντοπαμίνη. Όμως, μετά από βελτίωση, οι πτώσεις επέστρεψαν και μάλιστα επιδεινώθηκαν, όπως και η αδυναμία να σηκωθείς ή το συνεχιζόμενο μπλοκάρισμα στο περπάτημα. Καθημερινές καταστάσεις όπως το ανέβασμα σκαλοπατιών ήταν μια σοβαρή δοκιμασία. Μετά από μερικά πρώτα τρανταχτά βήματα, κατέληξε να γυρίζει. Την περασμένη Κυριακή, ωστόσο, πήγε για έναν καφέ με τον Eduardo Martín Moraud, έναν Ισπανό επιστήμονα που είναι μέλος της ομάδας που εμφύτευσε μια νέα νευροπρόσθεση πριν από δύο χρόνια. «Περπατούσε κανονικά και δεν είχε προβλήματα ούτε να μπει στο μετρό», λέει ο Μάρτιν. Με τα λόγια του Γκοτιέ, «δεν φοβάμαι ούτε τις σκάλες πια».
Ο Martín συνεργάζεται με τον Grégoire Courtine, καθηγητή στο Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Λωζάννης (Ελβετία) από τότε που κατεύθυνε το διδακτορικό του. Μαζί με την Courtine και τη νευροχειρουργό Jocelyne Bloch, από το πανεπιστημιακό νοσοκομείο της ίδιας πόλης, ερευνούν εδώ και χρόνια πώς να βοηθήσουν τους παραπληγικούς να περπατήσουν ξανά. Σε αυτό το τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων, το μελέτησαν αρχικά με αρουραίους. Αφού πραγματοποίησαν σχεδόν θαυματουργή εργασία, δοκίμασαν τρόπους για να παρακάμψουν τις βλάβες της σπονδυλικής στήλης που βραχυκύκλωσαν την επικοινωνία μεταξύ των ποδιών και του εγκεφάλου σε πιθήκους. Επικυρωμένο σε ζωικό μοντέλο, άρχισαν να το δοκιμάζουν σε ανθρώπους με θετικά αποτελέσματα το 2018. Πέρυσι κατάφεραν να επιτρέψουν σε τρία παραπληγικά άτομα να ανακτήσουν την ικανότητα να περπατούν την επομένη της επέμβασης αφού τοποθέτησαν ένα σετ ηλεκτροδίων στο κάτω μέρος της πλάτης. «Ήδη στην επιχορήγηση που ζήτησε η Courtine το 2009 ειπώθηκε ότι αυτό το σύστημα θα μπορούσε επίσης να εφαρμοστεί σε άτομα που πάσχουν από τη νόσο του Πάρκινσον», θυμάται ο Martín. Και αυτό έκαναν με τον Γκοτιέ.
Τα αποτελέσματα της εργασίας αυτής της ομάδας, που αποτελείται από δεκαπέντε νευροεπιστήμονες, νευροχειρουργούς, γιατρούς, νοσηλευτές ή θεραπευτές, μόλις δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Ιατρική της φύσης. Μετά από χρόνια έρευνας με παραπληγικούς, μπορεί να φαίνεται περίεργο το γεγονός ότι στρατολόγησαν έναν ασθενή με Πάρκινσον όπως ο Γκοτιέ. Κατ’ αρχήν, μια νευροεκφυλιστική ασθένεια που εκδηλώνεται στα βάθη του εγκεφάλου δεν έχει να κάνει με την παραπληγία που προκαλείται από ένα ατύχημα που κατέστρεψε τον νωτιαίο μυελό ενός νεαρού άνδρα. «Ανεξάρτητα από την πηγή του προβλήματος, όλος ο έλεγχος των ποδιών περνά από τον νωτιαίο μυελό. Στη μία περίπτωση οι πληροφορίες δεν φτάνουν στον εγκέφαλο επειδή είναι τεμαχισμένοι, στην άλλη οι πληροφορίες μειώνονται, αλλά είναι ανώμαλες», εξηγεί ο Martín.
Στην οσφυϊκή περιοχή, στο νωτιαίο τμήμα της οσφυϊκής και ιερής περιοχής της σπονδυλικής στήλης, υπάρχει ένα σύνολο κινητικών νευρώνων που είναι υπεύθυνοι για την ενεργοποίηση των μυών των ποδιών. Είναι επίσης αυτοί που λαμβάνουν πληροφορίες από τα πόδια για την κατάστασή τους, τόσο την κίνηση όσο και την ανάπαυση, και τις οποίες μεταδίδουν κατά μήκος του νωτιαίου μυελού. Εκεί έδρασαν τώρα, ξεχνώντας λίγο το Πάρκινσον. Σε αυτό το είδος εγκεφαλικής απάτης, η επισκληρίδιος διέγερση πέτυχε κάτι σαν τη διόρθωση εσφαλμένων πληροφοριών που προέρχονται από τον εγκεφαλικό κινητικό φλοιό.
«Δεν φοβάμαι πια ούτε τις σκάλες».
Ο Marc Gauthier, πάσχει από Πάρκινσον για 25 χρόνια
Όταν ο Gauthier έφτασε στα κεντρικά γραφεία του NeuroRestore, του κέντρου όπου εργάζεται ο Martín και του οποίου είναι συνδιευθυντές τόσο η Courtine όσο και ο Bloch, πριν από δύο χρόνια, το κινητικό του σύστημα είχε σοβαρά προβλήματα. Πολλές από τις φορές που σκόπευε να σηκωθεί από την καρέκλα, τα πόδια του δεν ανταποκρίνονταν. Όταν τα κατάφερε, έπεφτε πέντε-έξι φορές την ημέρα και δεν μπορούσε να περπατήσει λίγα μέτρα χωρίς να χρειαστεί να σταματήσει, σαν να ήταν παγωμένος. Στα βίντεο που διένειμαν οι επιστήμονες υπάρχουν δύο σκηνές που κάνουν την καρδιά να πονάει. Σε ένα, ένας φροντιστής βοηθά έναν Γκοτιέ που τρέμει να ανέβει μερικές σκάλες. Όταν μόλις έχει τρία ή τέσσερα, σταματά και πρέπει να γυρίσει και να θεωρήσει τον εαυτό του ηττημένο. Ένα άλλο φαίνεται κωμικό, αν όχι για την ατυχή φύση της κατάστασης. Με σύντομα και τρομακτικά βήματα, ο άντρας από το Μπορντό φτάνει στην πόρτα ενός ασανσέρ. Περιμένει να ανοίξει και όταν συμβεί αυτό δεν μπορεί να μπει, είναι κλειδωμένο και η πόρτα κλειδώνει ξανά. Αρκετές φορές λοιπόν.
Μετά την εμφύτευση, ο ασθενής πέρασε έξι μήνες στην Ελβετία, δοκιμάζοντας πώς αυτός και ολόκληρο το σύστημα ταιριάζουν σε ένα εντατικό πρόγραμμα αποκατάστασης. Ήταν απαραίτητο να ανακτηθούν πράγματα που άρχισαν να χάνονται πριν από ένα τέταρτο του αιώνα. Από τότε που επέστρεψε στο Μπορντό, έχει κάνει πολλά ταξίδια, μπορεί να περπατήσει πέντε χιλιόμετρα χωρίς μεγάλα προβλήματα και, όπως είπε στον Μαρτίν την περασμένη Κυριακή, ένιωθε πολύ καλά και είχε χάσει πολλούς φόβους. Στο δεύτερο σετ βίντεο (δείτε παραπάνω) μετά την εμφύτευση και την εκπαίδευση, μπορεί να σηκωθεί από την καρέκλα του, να ανέβει μόνος του τις σκάλες και να μπει σε ασανσέρ.
«Είναι εντυπωσιακό να βλέπεις πώς ο νωτιαίος μυελός διεγείρεται ηλεκτρικά επιλεκτικά», εξηγεί ο Bloch, ο νευροχειρουργός που πραγματοποίησε το εμφύτευμα στον Gauthier. «Όπως κάναμε με τους παραπληγικούς ασθενείς, μπορούμε να διορθώσουμε τις διαταραχές βάδισης που προκαλούνται από τη νόσο του Πάρκινσον». Κάθε έξι μήνες επιστρέφει στην Ελβετία για τσεκ απ. Ο Γάλλος χρησιμοποιεί τη νευροπρόσθεση περισσότερες από οκτώ ώρες την ημέρα. Το σβήνει μόνο όταν σκοπεύει να καθίσει για λίγο ή όταν κοιμηθεί και το ανάβει όταν ξυπνήσει.
Για να φτάσουν στο αίσιο τέλος του Γκοτιέ, οι επιστήμονες έπρεπε πρώτα να τελειοποιήσουν την ιδέα τους. Είχαν πολλές γνώσεις που συσσωρεύτηκαν για περισσότερο από μια δεκαετία έρευνας για τους παραπληγικούς. Αλλά το Πάρκινσον είναι πολύ διαφορετικό. Έπρεπε να μάθουν ποια περιοχή να διεγείρουν με τα ηλεκτρόδια, με ποια ένταση, να δουν τι συνέβαινε στον κινητικό φλοιό για να βρουν ανάμεσα στην κίνηση των μυών και την ενεργοποίηση του εγκεφάλου. Δεν ξεκινούσαν από το μηδέν, αλλά υπήρχαν πολλά άγνωστα που έπρεπε να διευκρινιστούν. Αυτό που έκαναν ήταν πρώτα να δοκιμάσουν το σύστημα με εννέα μακάκους ρέζους στους οποίους χορήγησαν μια ένωση για να προκαλέσουν μια διαταραχή με συμπτώματα παρόμοια με αυτά της νόσου του Πάρκινσον, στη συνέχεια μελέτησαν την κινητική των ζώων και τη σύγκρισαν με αυτή 25 ατόμων με νόσο Πάρκινσον και εννέα υγιείς. . Με αυτές τις πληροφορίες, στη συνέχεια εμφύτευσαν τις συστοιχίες ηλεκτροδίων σε τέσσερις πιθήκους και άρχισαν να διαμορφώνουν το σήμα, μετρώντας την απόκριση των άκρων και τη συσχέτισή της με την εγκεφαλική δραστηριότητα. Επιβεβαίωσαν ότι το σύστημα αποκωδικοποιούσε καλά τις οδηγίες του εγκεφάλου. Μετά ήρθε η σειρά του Γκοτιέ.
«Υπάρχει μόνο ένας συμμετέχων και δεν γνωρίζουμε αν όλα τα άτομα με νόσο του Πάρκινσον θα ανταποκριθούν στη θεραπεία»
Grégoire Courtine, καθηγητής στην Ομοσπονδιακή Πολυτεχνική Σχολή της Λωζάνης
Ο Γάλλος έχει ήδη επιστρέψει στη Μπορντό, με το σύστημά του. Το σύνολο των ηλεκτροδίων είναι ένα από αυτά που χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση του χρόνιου πόνου σε ορισμένες ομάδες ασθενών. Τώρα, μια ελβετική εταιρεία, η ONWARD Medical, σχεδιάζει συγκεκριμένα που θα τοποθετηθούν για ασθενείς με Πάρκινσον. Παράλληλα, η ομάδα της Courtine έλαβε χρηματοδότηση ενός εκατομμυρίου δολαρίων (περίπου 930.000 ευρώ) από το Ίδρυμα Michael J. Fox για την Έρευνα του Πάρκινσον για την επόμενη φάση του έργου: την εμφύτευση έξι ακόμη ατόμων. Σε μια συνέντευξη που διανεμήθηκε από το πανεπιστήμιό του, ο Courtine θυμάται: «Είναι μόνο ένας από τους συμμετέχοντες και δεν γνωρίζουμε αν όλα τα άτομα με νόσο του Πάρκινσον θα ανταποκριθούν στη θεραπεία. Αλλά δεσμευόμαστε να αναπτύξουμε τεχνολογία με τον αληθινό σκοπό [lograr] Η ιατρική πρόοδος έχει προσαρμοστεί σε αυτή την ασθένεια».
Όπως θυμάται ο Ισπανός επιστήμονας Martín: «Είναι μια πολύ μεταβλητή ασθένεια, η οποία αλλάζει με την πάροδο του χρόνου στον ίδιο ασθενή και αναπτύσσεται διαφορετικά σε διαφορετικούς ανθρώπους». Στην πραγματικότητα, είναι τόσο ετερογενές που ενώ κάποιοι αναπτύσσουν κινητικά προβλήματα μόνο σε πολύ προχωρημένο στάδιο, άλλοι βλέπουν το βάδισμά τους να αλλοιώνεται από την αρχή. Εξ ου και η ανάγκη δοκιμής του συστήματος σε όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα. Τον Ιανουάριο θα ξεκινήσουν την επιλογή των έξι υποψηφίων για τη δεύτερη φάση. Αν πάει καλά, θα υπάρξει και τρίτο. «Το εμπιστευόμαστε αυτό σε πολλά νοσοκομεία και χώρες», καταλήγει ο Ισπανός, προτού δώσει ελπίδα στους χιλιάδες ανθρώπους που έχουν πληγεί από τη νόσο του Πάρκινσον με τη μεγάλης κλίμακας παραγωγή αυτής της συσκευής.
Μπορείτε να ακολουθήσετε ΘΕΜΑ Σε Facebook, Χ ΚΑΙ Ίνσταγκραμή εγγραφείτε εδώ για να το λάβετε το εβδομαδιαίο μας ενημερωτικό δελτίο.