Μια ομάδα Κινέζων ερευνητών και Ισπανού γιατρού Miguel Ángel Esteban ανακοίνωσε την Πέμπτη τη γέννηση, σε εργαστήριο στη Σαγκάη, ενός πιθήκου με κύτταρα από δύο διαφορετικά έμβρυα πιθήκου. Η επιστημονική κοινότητα αποκαλεί αυτούς τους υβριδικούς οργανισμούς χίμαιρες, σε σχέση με το μυθολογικό τέρας με το κεφάλι ενός λιονταριού, την κοιλιά μιας κατσίκας και την ουρά ενός δράκου. Είναι η πρώτη φορά που αυτός ο τύπος μακάκος χίμαιρας έχει φτάσει τόσο μακριά. Οι ερευνητές λένε ότι αυτά τα πλάσματα θα μπορούσαν να έχουν πολλά υποσχόμενες εφαρμογές στην ιατρική, όπως η δημιουργία ζώων με νευρολογικές ασθένειες που μιμούνται ακριβώς ανθρώπινες ασθένειες, όπως το Πάρκινσον και το Αλτσχάιμερ.
Ένα έμβρυο ξεκινά με ένα ωάριο που γονιμοποιείται από ένα σπέρμα. Αυτό το μοναδικό κύτταρο που θα προκύψει θα διαιρεθεί και τις επόμενες ημέρες θα δημιουργήσει μερικά παντοδύναμα κύτταρα: με την ικανότητα να δημιουργήσουν ένα ολόκληρο ζώο, συμπεριλαμβανομένου του πλακούντα. Αυτά τα παντοδύναμα κύτταρα παράγουν άλλα πολυδύναμα κύτταρα, τα οποία μπορούν ακόμα να δημιουργήσουν οποιοδήποτε τύπο κυττάρου στο σώμα – εγκέφαλο, οστά, ήπαρ, μυς – αλλά όχι πλέον τον πλακούντα. Το 2012, η ομάδα του Καζαχό-αμερικανού βιολόγου Shoukhrat Mitalipov πέτυχε για πρώτη φορά τη γέννηση χιμαιρικών πιθήκων συγκεντρώνοντας παντοδύναμα κύτταρα από διαφορετικά έμβρυα.
Η ομάδα του Κινέζου επιστήμονα Tianqing Li έκανε ένα ακόμη βήμα μπροστά το 2018. Ξεκινώντας από ένα μόνο εμβρυϊκό κύτταρο, κατάφερε να καλλιεργήσει μια σειρά πολυδύναμων βλαστοκυττάρων στο εργαστήριό του, με τέτοιο τρόπο ώστε να συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται απεριόριστα, αλλά χωρίς διαφοροποίηση σε εξειδικευμένα υφάσματα. Η ομάδα του Tianqing Li ενέθηκε αυτά τα εργαστηριακά κύτταρα σε ένα έμβρυο μακάκου και πέτυχε επίσης τη γέννηση χιμαιρικών πιθήκων, αλλά η συνεισφορά της ενέσιμης προέλευσης μόλις έφτασε μεταξύ 0,1% και 4,5% των κυττάρων.
Ο Δρ Miguel Ángel Esteban, του Ινστιτούτου Βιοϊατρικής και Υγείας του Guangzhou, και οι Κινέζοι συνάδελφοί του έκαναν ένα ακόμη βήμα μπροστά. Οι ερευνητές αφαίρεσαν κύτταρα από έμβρυα ηλικίας μόλις επτά ημερών και απέκτησαν κυτταρικές σειρές ικανές να πολλαπλασιάζονται επ’ αόριστον στο εργαστήριο. Στη συνέχεια επισήμαναν αυτά τα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα με πράσινη φθορίζουσα πρωτεΐνη από μέδουσα. Και οι επιστήμονες τελικά ενέθηκαν αυτά τα κύτταρα σε έμβρυα πιθήκων ηλικίας τεσσάρων ημερών. Δώδεκα έγκυες γυναίκες γέννησαν έξι ζωντανά μωρά, αλλά μόνο μία από τις νεογέννητες μαϊμούδες είχε υψηλό ποσοστό χιμαιρισμού στον εγκέφαλο, την καρδιά, τα νεφρά, το συκώτι και άλλα όργανα: μεταξύ 21% και 92%, ανάλογα με το ύφασμα.
«Το μεγάλο άλμα είναι να πάτε από τη χαμηλή συνεισφορά σε ένα ποσοστό όπου μπορείτε να πείτε: αυτό είναι ένα πραγματικά χιμαιρικό ζώο», εξηγεί ο Εστέμπαν. Ο μέσος όρος που επιτεύχθηκε ήταν 67%: δύο κύτταρα στα τρία. Ένα φθορίζον πράσινο φαινόταν στα μάτια και τα δάχτυλα του πιθήκου, ενός μακάκου που τρώει καβούρι. Το ζώο, με αναπνευστική ανεπάρκεια και υποθερμία, υποβλήθηκε σε ευθανασία τη δέκατη ημέρα της ζωής του. Τα αποτελέσματα θα δημοσιευτούν αυτή την Πέμπτη στο εξειδικευμένο περιοδικό κύτταρο.
Η Ισπανίδα βιολόγος Marta Shahbazi εξηγεί τη σημασία της νέας μελέτης, στην οποία δεν συμμετείχε. Ο ερευνητής υπενθυμίζει ότι η τεχνική χίμαιρας σε ποντίκια, που αναπτύχθηκε το 1989, ήταν ήδη «μια επανάσταση» εκείνη την εποχή, επειδή επέτρεπε τη δημιουργία γενετικά τροποποιημένων τρωκτικών, χάρη στον χειρισμό εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων που καλλιεργούνται επ’ αόριστον στο εργαστήριο. «Αν θέλουμε να μάθουμε ποια είναι η λειτουργία ενός γονιδίου σε ένα ποντίκι, μπορούμε να εξαλείψουμε το γονίδιο στα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα τροποποιημένα κύτταρα για να δημιουργήσουμε χίμαιρες. Εάν τα κύτταρα συνεισφέρουν στους γαμέτες [óvulos y espermatozoides]Σε ορισμένους απόγονους των χιμαιρικών ποντικών θα διαγραφεί το γονίδιο σε όλα τα κύτταρα του σώματός τους και θα είμαστε σε θέση να αναλύσουμε τι τους συμβαίνει και επομένως να ανακαλύψουμε τη λειτουργία του γονιδίου», λέει ο Shahbazi, του Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας. στο Κέιμπριτζ (Ηνωμένο Βασίλειο).
Οι πατέρες αυτής της τεχνικής σε ποντίκια, ο Ιταλός Mario Capecchi και οι Άγγλοι Oliver Smithies και Martin Evans, κέρδισαν το βραβείο Νόμπελ ιατρικής το 2007. «Στην περίπτωση των πιθήκων, εάν οι χίμαιρες μπορούσαν να δημιουργηθούν αποτελεσματικά, θα μπορούσαμε να τους μελετήσουμε τις συνέπειες . «Για να διαγράψουμε ή να τροποποιήσουμε συγκεκριμένα γονίδια σε πιθήκους», λέει ο Shahbazi. «Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι σε αυτή τη νέα μελέτη γεννήθηκε μόνο ένας χιμαιρικός πίθηκος, επομένως η αποτελεσματικότητα είναι ακόμα χαμηλή», επισημαίνει.
Ο μακάκος με κύτταρα από δύο διαφορετικά έμβρυα γεννήθηκε στο Εργαστήριο Νευροβιολογίας Πρωτευόντων της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, στη Σαγκάη. Η ομάδα του Dr. Miguel Ángel Esteban συνεργάστηκε με τις ομάδες των συναδέλφων του Qiang Sun και Zhen Liu. Ο ίδιος ο Εστεμπάν είχε ήδη ανακοινώσει πριν από δύο μήνες τη δημιουργία ενός σκίτσου ενός εξανθρωπισμένου νεφρού σε έμβρυο χοίρου, σε ένα πείραμα στα όρια της βιοηθικής. Ήταν το πρώτο ανθρώπινο όργανο που δημιουργήθηκε μέσα σε ζώο και έφερε πιο κοντά το όνειρο της κατασκευής ανταλλακτικά για ανθρώπους.
Ο Esteban εξηγεί τηλεφωνικά ότι η νέα του τεχνική για την απόκτηση χιμαιρικών πιθήκων, που βασίζεται σε ένα συγκεκριμένο χημικό κοκτέιλ, θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει «μια θεαματική πρόοδο» στη γενετική τροποποίηση των πρωτευόντων θηλαστικών, επιτρέποντας την εισαγωγή πολλαπλών μεταλλάξεων και δεικτών για να γνωρίζουμε ποια κύτταρα έχουν αλλοιωθεί. Εκτός από τη μίμηση ανθρώπινων ασθενειών σε πειραματόζωα, ο γιατρός υπογραμμίζει μια απόδειξη της ιδέας. «Τα ανθρώπινα κύτταρα, εάν αποκτούσαν το ίδιο επίπεδο πολυδυναμίας, θα μπορούσαν να διαφοροποιηθούν in vitro σε ιστούς που, κατ’ αρχήν, θα έμοιαζαν πολύ με τους ιστούς του εμβρύου. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μεταμοσχεύσεις κυττάρων ή για τη μελέτη ασθενειών σε εργαστηριακό πιάτο», προβλέπει.
Ο Ισπανός ερευνητής, γεννημένος πριν από 53 χρόνια στην πόλη Castellón de la Plana της Βαλένθια, προσθέτει μια τρίτη υποθετική εφαρμογή: τη διατήρηση των ειδών. Ο πίθηκος που γεννήθηκε στη Σαγκάη είχε κύτταρα από δύο διαφορετικά έμβρυα, αλλά του ίδιου είδους. Ο Esteban επισημαίνει ότι η τεχνική θα μπορούσε να εκτελεστεί με δύο διαφορετικά είδη: ένα σε άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης και ένα άλλο σε καλή κατάσταση διατήρησης, έτσι ώστε η χίμαιρα που προκύπτει να περιέχει ωάρια ή σπέρμα από το απειλούμενο είδος. «Θα μπορούσατε να δημιουργήσετε τράπεζες εμβρυϊκών κυττάρων από διάφορα είδη πιθήκων και στο μέλλον, όταν δυστυχώς πολλοί από αυτούς εξαφανιστούν, να χρησιμοποιήσετε αυτό το είδος τεχνολογίας για τη διατήρηση πρωτευόντων πλην του ανθρώπου», πιστεύει.
Μπορείτε να ακολουθήσετε ΘΕΜΑ Σε Facebook, Χ ΚΑΙ Ίνσταγκραμή εγγραφείτε εδώ για να το λάβετε το εβδομαδιαίο μας ενημερωτικό δελτίο.